Sezaryen nedir? Riskler ve Öneriler

Sezaryen 20. gebelik haftasından sonra karın alt kısmından kesi yapılarak bebeğin doğurtulması operasyonudur. Kesi yeribikini çizgisinin biraz altıdır. Kesi büyüklüğü bebeğin büyüklüğüne göre değişmekle beraber 8-12cm arasında olabilir. Cilt kesisi genelde cilt altından, üstten gözükmeyen dikiş materyalleri ile dikilir. Bu tür materyaller doku içinde zamanla eridikleri için alınmasına gerek yoktur. Lazer ya da estetik dikiş ş denilen dikiş aslında cilt altından atılan, alınmasına gerek olmayan ve üstten gözle görülmeyen dikişler atılarak yapılır. Doku yapıştırıcıları henüz herkes tarafından rutin olarak kullanılmamaktadır. Sezaryen doğumlarda epidural, spinal veya genel anestezi uygulanabilir. En iyi anestezi tipi epidural anestezidir. Genel anestezi riskleri olmaz ve spinal anestezi gibi baş ağrısı komplikasyonu genelde görülmez.

Sezaryen için hastaneye gelirken en az 8 saatlik açlık periyodu gerekir. Acil durumlarda bu aranmaz ancak risk bir miktar artar. Genelde sabah yapılacak isteğe bağlı sezaryenler için gece 12 den sonra tam bir açlık istenir. Burada kastedilen hem açlık hem de hiç bir şekilde su ya da sıvı gıda alınmamasıdır. Bazı hastalar aç gelin dendiğinde ‘’ama su içtim bir şey yemedim ki ‘’ diye düşünürler. Oysa su bile içseniz mide asidinizde bir artış olur ve tok sayılırsınız. En iyisi oruç gibi tabirini kullanmaktır. Eğer kullanmak zorunda olduğunuz zorunlu bir ilaç var ise (tiroid ya da tansiyon ilacı gibi) doktorunuza söyleyerek sabah erken bir saatte mümkün olan en az su ile alabilirsiniz. Son olarak sezaryen yapılacak bölgenizi kıllardan temizlemeniz yara infeksiyonu riskinizi azaltacaktır. Ancak bu temizliği operasyondan önceki gece yapmamalı bir kaç gün önceden yapmalısınız. Servise kabul edildiğinizde bebeğin kalp atımlarına bakılır ve kısa bir NST çekilir. Doktorun isteğine göre boşaltıcı bağırsak lavmanıuygulanabilir. Pek çok klinikte lavman rutin olarak uygulanmaz. Eğer ameliyat günü üst solunum yollarınızda bir infeksiyon varsa genel anesteziden kaçınmak ve epidural anestezi tercih etmek uygun olacaktır. Sezaryen sırasında idrar sondasıuygulanabilir. Bu sonda sezaryen sonrası hasta ayağa kalkmaya başladığında çıkarılır. Normal durumlarda hasta 2 gece hastanede izlenir ve sonra önerilerle taburcu edilir.

Sezaryenin riskleri

• Fazla kanamalar olabilir. Rahimdeki büyük damarlardan oluşabilecek kanamalar sık değildir ancak bu damarları bağlamak için tekrar operasyon gerekebilir. Kan transfüzyonu gerekebilir. Bazen vajinal tamponlar uygulanabilir.
• İnfeksiyon gelişebilir. Operasyon bölgesinde, karın içinde ve idrar yollarında infeksiyon oluşabilir. Yara infeksiyonları cerrahi pansuman gerektirebilir, antibiyotik verilmesi gerekebilir. Bütün bunlar hastanede kalış süresini ve iyileşme süresini uzatabilir.
• Mesane (idrar torbası), ureter ve bağırsak yaralanması olabilir. Ortalama risk 140 vakada 1 dir. Bu yaralanmaları tedavi etmek için yeni operasyonlar gerekebilir. Mesane (idrar torbası) yaralanmalarında idrar sondası mesane iyileşene kadar takılı kalır. Ureter (böbrek ile mesane arasındaki tüp şeklinde yapı) yaralanmalarında plastik bir boru (stent) ureter içine yerleştirilerek 6 hafta sonra sistoskopi ile çıkarılır. Bazen açık operasyon ile ureterik reimplantasyon gerekebilir. Bağırsak yaralanmasında bir kısım bağırsak çıkarılabilir, geçici ya da kalıcı kolostomi (kalın bağırsağın karın ön duvarı ile ağızlaştırılması) uygulanabilir.
• Bebekte cilt kesileri olabilir. Özellikle makat doğumlarda bebeğin popo derisinde küçük kesiler olabilir. Bazen bu kesiler dikiş gerektirebilir.
• Sezaryen doğumlarda bebeklerde ıslak akciğer (wet lung) normal doğumlara göre daha çok görülmektedir (%5 oranında). Islak akciğer durumu olduğunda bebeğin bir kaç gün yoğun bakımda izlenmesi gerekebilir. Genellikle sorunsuz atlatılan bir durumdur.
• Operasyon dikiş yerine çevredeki damarlardan kanama olabilir. Dikiş yeri ve çevresi mor bir renk alabilir. Bu durumda dikiş yerine drenaj uygulanır ve antibiyotik verilir.
• Bağırsaklarda geçici çalışma bozukluğu oluşabilir. Bazen uzun süreli bozukluk ya da tıkanıklık gelişebilir. Bu durumun tedavisinde oral gıdalar kesilir ve hastaya yeterli sıvılar bağırsaklar çalışana kadar damardan verilir. Düzelme olmaz ise operasyon gerekebilir, geçici ya da kalıcı kolostomi uygulanabilir.
• Zayıf yara iyileşmesi oluşabilir. Operasyon yapılıp dikilen yerin iyileşmesi gecikebilir, ya da açılabilir. Uzun dönemde inzisyonel herni açık operasyonlara göre çok nadirde olsa (ameliyat yeri fıtığı) gelişebilir. Yara yeri açılması uzun zaman yara pansumanı ve antibiyotik gerektirebilir. Fıtık gelişirse operasyon gerekebilir.
• Yaranın anormal iyileşmesi olabilir. Operasyon yarasının izi kalınlaşır, kırmızı-kahverengi görünür, ağrılı olabilir.
• Bağırsak ve mesane çalışmasında değişiklikler olabilir.
• Obesite (şişmanlık) ile yaranın kötü iyileşmesi, akciğer infeksiyonu, kalp ve akciğer riskleri ve damar tıkanıklığı riskleri artar.
• Sigara içenlerde yara yerinin kötü iyileşmesi akciğer infeksiyonu, kalp ve akciğer riskleri ve damar tıkanıklığı riskleri artar. Operasyondan 6 hafta önce sigaranın bırakılması bu riskleri azaltır.
• Sezaryene bağlı ölüm çok nadir bir olaydır.

Sezaryen sonrası öneriler

Hastanın yatağına geçmesi ile lohusalık dönemi başlar. Bu dönem bebeğine kavuşan hasta için mutluluk vericidir ancak eşlik eden değişiklikler nedeniyle dikkat edilmesi gereken durumlar vardır.

• Doğum sonu kanamalar; ilk saatlerde yoğun olan kanama giderek azalır. Bebeğin memeyi emmeye başlaması doğum sonu kanamalarını azaltan doğal bir tedavidir. Kanama ilk günün sonunda iyice azalmış olur. İlk saatlere göre günlük kadın pedleri bile yeterli olur. Kanamanın aşırı olması hastanın yeniden değerlendirilmesini gerektirebilir. Günler geçtikçe kanama azalır, rengi kahverengine, sonra sarıya ve en son beyaza dönerek sonlanır. Ancak tüm bu değişiklikler 40-50 gün sürebilir. Arada hastanın kanamasının azaldığı ve arttığı dönemler yaşanabilir.
• Emzirmeye erken başlamak önemlidir. Bebekler doğum sonrası ilk yarım bir saat içinde emmek için çok isteklidirler ve memeye tutulduklarında memeyi güzel kavrarlar. Bu bir kaç saatlik uyanıklık dönemi sonrası bebekler 4-6 saatlik bir uyuma dönemine girerler. O nedenle bebekler doğum sonu hemen emzirilmeye başlanmalıdır. Erken emzirmek; doğum sonu kanamalarının azalmasını, sütün erken gelmesini, bebeğin emzirmeye iyi başlamasını sağlar.
• Doğum sonrası dikiş yerlerinizi operasyonu yapan doktor değerlendirir ve pansumanınız yapılır. Sıkça kullanılan betadin (batikon) iyot içerdiği için iyot alerjisi olanlar kullanmamalıdır.
• Doğum sonu banyonuzu ayaktan duş şeklinde almanız ve en az 3 hafta bu şekilde devam etmeniz önemlidir. Genellikle doğumdan sonraki iki ya da üçüncü gün ilk banyonuzu alabilirsiniz. Banyo sonrası iyi kurulanmayı unutmayın.
• Doğum sonrası kanamalarda tampon kullanmayın. Eğer kanamada kötü koku hissederseniz ve bu kasık ağrıları ve38.2C yi geçen vücut ateşi ile birlikte ise doktorunuzu aramanız yerinde olacaktır.
• Gebelik sırasında kullandığınız ağrı kesicileri doğum sonrasında da kullanabilirsiniz. Doğum sonu en çok görülen ağrılar rahmin küçülme ağrısı, dikiş yerlerinin ağrısı ve ilerleyen günlerde omurganızın eski haline gelmeye çalışması nedeniyle bel ağrısıdır. İbuprofen içeren ağrı kesiciler anne sütüne ölçülemeyecek kadar az geçerler. Bu nedenle emziren annelerde rahatlıkla kullanılabilirler. Dikiş yerlerinde özellikle köşe (kenar kısımlar) daha çok ağrıyabilir.
• Bebeğinizi emzirirken kasık kısımlarınızda adet ağrısına benzer bir kasılma hissedebilirsiniz. Bu ağrı rahmin kasılma ağrısıdır. Emzirme ile hipofiz bezinden salgılanan oksitosin hormonu rahmin kasılmasını, küçülmesini ve doğum kanamasının azalmasını sağlar.
• Doğum sonrası cinsel ilişki 3-6 hafta arası yasaklanır. Bu süreyi doktorunuza danışınız. Genelde hastaya önerilen bu yasaklar lohusalık boyunca (40 gün) devam eder.
• Doğum sonu vitamin ya da demir ilacı alıp almayacağınızı doktorunuza danışınız.
• Doğum sonu kanınızın koyulaşması artarak devam eder. Bu sizi aşırı kanamalardan koruyan bir değişikliktir. Ancak kanın koyulaşması özellikle çok ayakta kaldığınızda ya da çok oturduğunuzda ayak ve bacaklarda aşırı şişlik (ödem) yapabilir. Bu durum gebelik öncesi olandan bile fazla olabilir. Ayaklarınızı yukarı kaldırarak dinlendiğinizde ve yatarak emzirdiğinizde bu ödem azalacaktır. Bu şişlikler 10-15 gün devam edebilir. Kanın koyulaşmasının bir diğer yan etkisi de özellikle bacak damarlarınızda meydana gelebilecek olan damar tıkanıklığıdır. Bacak arka adalelerinde ağrılı şişlik ve kızarıklık olması durumunda doktorunuzu aramanız yerinde olacaktır.
• Lohusalık döneminde bol bol sıvı alın ve dinlenin. Bol sıvı hem sütünüzü arttıracak hem de damar tıkanıklığı riskini azaltacaktır.
• Kısa yürüyüşler yapın. Bu hareketler kan akımını düzenler ve bağırsak hareketlerini arttırarak kabızlığı ve buna bağlı gelişecek sorunları azaltır.
• Sezaryen doğum sonrası kısa zamanda egzersizlere başlayabilirsiniz. Egzersizlere ne zaman başlayabileceğinizi doktorunuza sorun. İlk egzersizler sadece yürüyüş şeklinde olacaktır. Karın egzersizleri için 40-45 gün beklemek yerinde olacaktır.
• Doğum sonrası gelişebilecek kabızlık size rahatsızlık verebilir. Bu durumda kabızlık önerilerini uygulayın gerekirse lavman yapın. Fleet lavmanı kendiniz çok rahat uygulayabilirsiniz.
• Doğum sonu ilişki yasağınız kalktığında ilk denemenizde acıma hissedebilirsiniz. Doğum sonu henüz yumurtlama fonksiyonunuz başlamadığı için (estrojen azlığından dolayı) vajina kuru ve hassastır. Eğer cinsel ilişki ağrılı oluyorsa lokal etkili estrojenli fitil ya da kremler sütünüzü etkilemeden şikayetinizi giderecektir.
• Lohusalık döneminde yüksek ateş (38.5C’nin üstü), anormal karın ağrısı, dikiş yerlerinde kızarıklık akıntı,  anormal aşırı vajinal kanama ya da kötü kokulu vajinal akıntı varsa doktorunuzu arayınız.