Gebelik Öncesi Muayene Kullanımı

Gebelik takibi gebelik öncesi değerlendirme ile başlar. Gebelik öncesi değerlendirme (preconceptional counceling) gebe kalmayı düşünen kadının doktora başvurarak alması gereken önlemleri, kullanması gereken vitaminleri, yaptırması gereken test, aşı gibi tetkik ve tedavileri almasıdır.

Genelde hekiminiz şu noktalar üzerinde duracaktır.

a) Yaşınız

b) Kilo –boy (vücut kütle indexi) oranı

c) İşiniz (mesleğiniz)

d) Sağlık (genel) durumunuz, jinekolojik sağlık durumu, kan grubunuz

e) Önceden geçirdiğiniz hastalıklar ve ameliyatlar

f) Ağız ve diş sağlığı

g) Alerjileriniz

h) Önceki gebelik durumlarınız

i) Ailedeki riskler

j) Beslenme alışkanlıklarınız

k) Zararlı alışkanlıklar (sigara- alkol)

l) Psikolojik durumunuz

a)Yaşınız: Yaşınızın gebeliğe etkisi birçok yönden olur. Kadın yaşı arttıkça yumurta kalitesi azalmakta ve genetik bozukluklar (özellikle trizomi 21) artmaktadır. İleri anne yaşları, düşük riskiyle de ilgilidir. Örneğin 21 yaşında down sendromlu çocuk doğurma ihtimali 1/1.500 iken 40 yaşında bu ihtimal 1/80’e yükselmektedir. Diğer kromozom bozuklukları içinde benzer risk artışları vardır. Yaşla ilgili diğer sorunlar, hipertansiyon, diabet, guatr gibi dahili hastalıkların daha yüksek oranda görülmesidir.35 yaş üstü gebeliklerde bu dahili hastalıklar (özellikle hipertansiyon ve diabet) daha sık görülmektedir. Yaşın ileri olması gibi çok genç olmak da ayrı bir sorundur.19 yaş altı gebeliklerde yine gebelik hipertansiyonu ve sezaryen doğum daha sık görülür. Genç gebelerde anemi, sigara kullanımının fazla olmasına bağlı sorunlarda sıkça görülür.

b) Boy ve kilonuz: Kilonuzun (kg cinsinden) boyunuzun (metre olarak) karesine bölünmesi ile vücut kütle indexiniz bulunur. Beslenme bölümdeki otomatik hesaplayıcıyı kullanarak vücut kütle indexinizi hesaplayabilirsiniz. Hekiminiz düşük, yüksek veya obez sınırında olmanıza göre size kilo almanızı ya da vermenizi önerir. Düşük vücut kütle indexi olan kadınlar düşük doğum ağırlığına sahip bebekler doğurmaya meyillilerdir. Tersine yüksek ve obez sınırında olan gebe kadınlarda gebelik diabeti görülme sıklığı artar. Buna bağlı olarak daha iri bebek, daha iri bebeğe bağlı olarak daha zor doğum ve doğum komplikasyonlarında artış, daha çok sezaryen ve sezaryende daha çok komplikasyon riski ve daha çok post-op (ameliyat sonrası) problemler oluşur. Eğer vücut kütle indexiniz yüksek ya da obez sınırında ise normal sınırlara dönmeniz bu sorunları büyük ölçüde azaltacaktır.

c) İşiniz, mesleğiniz: Mesleğiniz ve işiniz, işinizi yaparken maruz kaldığınız psikolojik ve fiziksel stres gebelik sırasında önlem almanızı gerektirebilir. Ağır koşullarda çalışmak; her gün defalarca 10-15 kg yükleri kaldırmak ve 4 saatten fazla ayakta sürekli kalmak olarak tariflenebilir. Isı etkisi, radyasyon etkisi, ekran etkisi, kimyasal gazlar, saç boyası ile uğraşan kuaförler, tiner ve solvent ile uğraşan sanatçılar, solvent endüstrisinde çalışanlar, matbaacılıkta çalışanlarla ilgili riskler için 7. konuya bakınız (mesleki risklerin gebeliğe etkisi).

İşimizde maruz kaldığınız fiziksel,  kimyasal ve psikolojik faktörleri hekiminizle tartışınız.

d) Genel ve jinekolojik sağlık durumunuz: Dahili hastalıklarınızın olması (hipertansiyon, kalp hastalığı, diabet, guatr, astım, epilepsi, mide-bağırsak- safra kesesi, böbrek hastalıkları) gebeliğin seyrinde önemlidir. Hekiminiz bu sorunlarınızı araştırır gerekirse ileri tetkik ve konsultasyonlar yaparak son durumunuzu belirler. Guatr öyküsü olan bir hastadan tiroid fonksiyon testleri istenir, kalp hastalığı öyküsü olan hastaya kardiyoloji konsultasyonu istenir. Kullandığınız ilaçları mutlaka hekiminize söyleyin.

Jinekolojik sağlığınız için son bir yıl içinde yaptırmamış iseniz pap-smear testi alınır, vajinal ve idrar kültürleri alınarak gebelik sırasında probleme yol açacak bir infeksiyon odağı araştırılır. Pek çok hastada gebelik sırasında yakalanan bu vajinal ya da idrar yolları infeksiyonlarının gebelik öncesi yakalanması en uygun antibiyotiklerle tedavi imkanı verir. Gebelik öncesi jinekolojik muayene, gebelik sırasında muayene olmaya çekinen kadınların rahat etmesini sağlar. Yakın zaman önce vajinal muayenesi yapılan kadının gebelikte çok gerekli olmadıkça vajinal muayene olmasına gerek yoktur. Kan grubunuzdan emin değil iseniz tekrar baktırın.

e) Geçirilmiş hastalıklar ve ameliyatlar: Yaşam öykünüzde yer alan önemli-önemsiz hastalıkları ve ameliyatları anlatınız. Size önemsiz gelen bir ameliyat ya da hastalık gebelik takibinizi yapan hekim için önemli olabilir.

f)Ağız ve diş sağlığı: Gebelikte diş çürükleri artar, gebelik öncesi diş doktorunuza gidip kontrolden geçmeniz uygundur.

g) Alerjileriniz: Özellikle ilaç ve besin alerjilerinizi anlatınız. Penisilin alerjiniz varsa belirtiniz. Çünkü gebelik sırasında oluşan infeksiyonlarda ilk tercih edilen antibiyotik grubu penisilinlerdir. Süt şekeri laktoza alerjiniz varsa ve sindirim sorunu yaşıyor iseniz hekiminiz süt içmeniz için ısrar etmeyecektir.

h) Önceki gebelik durumunuz: Bir önceki gebeliğinizi sağlıklı şekilde sonlandırmış ve gebelik sırasında şeker, tansiyon, erken doğum gibi durumlarla karşılaşmamış iseniz şimdiki gebeliğinizde de yüksek ihtimal ile bu sorunlarla karşılaşmazsınız. Oysaki bir önceki gebelikte düşük (abortus) yaşamak riski sonraki gebelikte riski %5 artırırken, bir önceki gebelikte gebelik tansiyonu yaşamak sonraki gebelikte riski %30 oranında arttırır. Bir önceki gebelikte gebelik şekeri olmanız sonraki gebelikte riskinizi %50 oranında arttırır. Erken doğum yapan kadınlarda bir sonraki gebeliklerinde erken doğum yapma ihtimali yükselir. Bu örnekler çoğaltılabilir. Bu yüzden hekiminiz sizin önceki gebeliklerinizde yaşadıklarınız, doğum zamanınız, şekliniz, bebeğin kilosu, doğum sonrası yaşadıklarınızı not ederek alması gereken önlemler hakkında plan yapar (örneğin bir önceki gebeliğinde diabet gelişen hastasına iyi bir diet ve kilo takibi yapması gibi).

ı) Ailedeki riskler: Ailenizde diabet, guatr, Akdeniz anemisi gibi hastalıklar bulunması sizinde bu hastalıklara yakalanma riskinizi artırır. Ancak bu risk artışı önceki gebeliğinizde yaşadığınız risklerin size yeni gebeliğinizde getireceği artış kadar değildir.

i) Beslenme alışkanlıklarınız: Fast-food, hazır (işlenmiş) gıda, az su içmek, vejeteryan diet alışkanlıklarınızı hekiminiz tesbit eder. Eğer besin değeri düşük gıdalar tüketiyor iseniz hekiminiz size profesyonel yardım için diet uzmanına gönderecektir. Ne yiyip ne içtiğiniz kadar önemli bir konuda nasıl yediğinizdir. Hızlı hızlı yemek, öğün atlamak, gece geç saatlerde yemek, yemek sonrası yatmak gibi alışkanlıklar hamilelik sırasında mide şikayetlerinin artmasına neden olacaktır. Size tavsiyemiz beslenme alışkanlıklarınızı gözden geçirin, besin değeri yüksek ürünleri tercih edin, hazır besinlerden kaçının, az ve sık yemek alışkanlığı ve akşam geç saatlerde yemek yememe alışkanlığı kazanın. Gebelik öncesi günde 400 mikrogram folik asit vitamini kullanmanız bebeğinizde nöral tüp sakatlığı ihtimalini azaltacaktır.

Daha ayrıntılı bilgi için sitemiz içindeki gebelik ve beslenme bölümüne bakınız.

j) Spor alışkanlığınız: Sağlıklı bir hayat için düzenli yapılan egzersizin önemi büyüktür. Gebelik sırasında egzersiz uygun ölçülerde yapıldığında kan akımını artırır, bel-sırt kaslarını rahatlatır, doğumu kolaylaştırır, fazla kilolara engel olur, damar tıkanıklıkları riskini azaltır ve sindirim sistemine yardımcı olur. Düzenli egzersiz alışkanlığınız varsa ve bu egzersizler karın içi basıncını artırmıyor ise bunlara devam ediniz. Eğer düzenli egzersiz yapmıyor iseniz, gebelik sırasında da kolayca uygulayabileceğiniz bir egzersize alışmanız iyi olacaktır. Hiç egzersiz yapmayan bir kadına gebelik sırasında ağır egzersizler önerilmemelidir. Dolayısıyla egzersizlere gebelik öncesi başlamak daha uygundur. Daha ayrıntılı bilgi için egzersiz bölümüne bakınız.

k) Zararlı alışkanlıklar: Sigara içiciliği gebelikte düşük riskini 2 katına çıkarır, erken doğumlara neden olur ve bebeğin kilo alımını azaltır. Ayrıca sigara içen gebelerde daha çok mide şikayeti gözlenir. Sigara plasentanın erken yaşlanmasına neden olarak rahim duvarından vakitsiz ayrılmasına (ablatio plasenta) neden olur ki sonuçları hiç hoş değildir. Pek çok kadın sigarayı gebe kaldığında bırakacağını düşünerek önceden bırakma gayretine girmez. Oysaki gebe kaldığınızı anladığınızda en az 15-20 günlük embriyoyu sigaraya maruz bırakmış olursunuz. Ayrıca sigarayı bırakmak kolay değildir ve bu süre boyunca bebeğinizi sigaranın zararlarına maruz bırakmış olursunuz.

Alkolün her gün alınması bebeğinizde fetal alkol sendromu denilen özel bir sorun yaratır. Bu sendromda yapısal ve zihinsel bozukluklar görülür. Dolayısıyla her gün alkol alma alışkanlığınız var ise gebelik öncesi bunu bırakmanız yerinde olacaktır.

l) Ruhsal durumunuz: Psikiyatrik ilaçlar, antidepresanlar, trankilizanlar, narkotik ilaçların bebeğiniz üzerinde etkileri vardır. O yüzden eğer ruh sağlığınız gereği bu tip ilaçları kullanıyor iseniz doktorunuza bilgi veriniz ve bu ilaçları kesmeyi ya da en uygunu ile değiştirmeyi konsulte ediniz.

Sonuç olarak gebelik öncesi değerlendirme ile pek çok risk ortaya çıkarılır. Bu risklerden bazıları tedavi edilebilir (idrar yolları infeksiyonu gibi), bazıları önlenebilir (sigarayı bırakmak, folik asit kullanmak). Ancak gebelik öncesi değerlendirme yapmak sağlıklı bir bebek doğuracağınız anlamına gelmez. Özellikle genetik faktörler (yaşa bağlı sakatlık riskleri gibi) değiştirilemez. Fakat hekimler modern tıbbın bütün imkanlarını kullanarak bu gebelikleri erken yakalamaya ve vakitlice sonlandırmaya çalışmaktadırlar.